بێریتان زاگرۆس – چالاکوان

سەرهەڵدان و ناڕەزایەتییەکان لە رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران بە پێشەنگایەتی ژنان و گەنجانی ئازادیخواز پێی ناوەتە قۆناغێکی نوێ و زۆربەی چاودێران و تەنانەت سەرهەڵدێرانیش وەک شۆڕش پێناسەی دەکەن. گومان لەوەدا نیە کە دەستپێک و لە سەرەتای سەرهەڵدانەکان دا پێشەنگبوونی ژنان و هەروەها داخوازی ژنان، هەموو شەقامەکانی تەنییەوەو گوتاری زاڵی ناڕەزایەتییەکان بووەو تا بە ئێستاش هەم داخوازی و هەمیش حوزوری ژنان لەم سەرهەڵدانانەدا، لە پێناو وەدیهاتنی ئازادی ژن و ئازادی کۆمەڵگە، درووشم و داخوازی سەرەکییە.

بە بەراوەردکردنی ئەم خۆپێشاندانانە لەگەڵ ناڕەزایەتی و خۆپیشاندانەکانی پێشوو چ لە ناوخۆی رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران و چ  لە وڵاتانی ناوچەکە ئەو راستییە بەدی دەکرێ کە ئەم ناڕەزایەتییانەی کە ئێستا لە ئێران و رۆژهەڵاتی کوردستان بەڕیوە دەچێت بنەماو بنگەیەکی فکری هەیە. ئەگەرچی وەک چەخماخێک ئاگری ئەم شۆڕشە لە ئان و ساتێک دا کڵپەی سەند، بەڵام زوو ئاراستەی خۆی دۆزییەوە. لە هەمان ئان و سات دا بە ئەزموونگرتنی سەرهەڵدان و رووداوەکانی پێشوو هەم لە ئێران و کوردستان و هەمیش لە ناوچەکە و بە دروستبوونی حافزەیەکی هۆشیار، مێتۆد و رێبازێکی تایبەتی بۆ سەرهەڵدان و بەرزکردنەوەی داخوازییەکان و بەردەوامکردنیان، هەڵبژارد و لەم ئان و ساتە چارەنووس سازەدا رێگەچارەی ئازادیی کۆمەڵگە، کە لە ئازادی ژن دا خۆی حەشارداوە، هەم بۆ ژنان و هەمیش بۆ هەموو چین و توێژەکانی کۆمەڵگە ئاشکرا کرا.

درێژەکێشانی ناڕەزایەتییەکان و تێپەڕکردنی قۆناغەکانی خۆی سەرەڕای کاردانەوەی وەحشیانەی رژیم و هێرشی بێ بەزەییانە بۆ سەر خەڵک لە لایەک و شکستهێنانی سیاسەتە تایبەتەکانی رژیم بۆ پارچەکردنی خۆپیشاندەران بە دروستکردنی رۆژەڤی جیاوازو بەگشتی شکست لە سەرکوت و پاشەکشەپێکردن بە ژنان و ئازادیخوازن لە لایەکی دیکە ئاماژە بەو راستیە دەکەن کە ئەم سەرهەڵدانانە رەگ و ریشەی خۆی لە سەر بنەمایەکی فکری بەهێز دارشتووە و تایبەتمەندییەکی هەمەگیر و جیهانشمولی بەخۆوە گرتووە کە زۆر زوو توانا و هێزی رێکخستن و یەکگرتوویی لە ناو کۆمەڵگە بەدەست هێنا. هاوکات زۆر زوو توانی رەنگ و دەنگی خۆی بگەیەنێتە نێو کۆمەڵگەکانی دنیاو پشتگیری و هاوهەڵوێستی بێ وێنە بۆ خۆی پەیدا بکات. کەس ناتوانێ نکۆڵی لەوە بکات کە ئەگەر داخوازی و پێشەنگانی ئەم سەرهەڵدانانە پرسی ژن و کەسایەتی و هزری ژنی ئازاد نەبوایە هەرگیز هێزی بەردەوامکردن و گەشەکردن و لە هەموو گرنگیتر بەجیهانیبوونی بەخۆوە نەدەبینی.

لێرەدایە پێویستە هەموو ژنان، لێکۆلەران، چاودێران و بەتایبەت هێزو لایەنە سیاسییەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران بە لەبەرچاوگرتنی ئەم راستییە، هەوڵی تێگەیشتن، ناسین و قبووڵکردنی ئەم بنەما فکرییە بدەن کە ئێستا لە سێبەری دروشمی “ژن، ژیان، ئازادی”دا هەموو سنوورە جنسی و ئەتنیکییەکانی تێپەڕ کردووە. بێ گومان تێگەیشتن لەم شۆڕشە نوێیە پێویستی بە تێگەیشتن لە چۆنیەتی کۆیلەکردنی ژن و بەردەوامبوونی تا بە ئێستا و هەروەها گۆڕین و شۆڕشێکی زێهنییە کە رەنگە کارێکی ئاسان نەبێ بەڵام پێویستییەکی حاشا هەڵنەگرو زەروورەتێکی هەنووکەییە.

لە چوارچیوەی ئەم بابەتەو بۆ دروستبوونی تێگەیشتنێکی هەرچەند سەرەتاییش بێت، لێرەدا ئاماژە دەکەم بە بەشێکی کورت لە هەڵسەنگاندنەکانی رێبەر ئاپۆ لە بەرگی چوارەمی مانیفێستی شارستانیەتی دیموکراتیک بە ناونیشانی “قەیرانی شارستانی لە رۆژهەڵاتی ناویین و چارەسەری  شارستانیەتی دیموکراتیک”، کە پێویستیی شۆڕشی ژن  تیادا بەرجەستە کراوە.

“ھەر وەك چۆن كۆمەڵگەی رۆژھەڵاتی ناوین پێویستی بە دووھەمین شۆڕشی گوند- كشتوكاڵ ھەیە، ھەروەھا پێویستی بە دووھەمین شۆڕشی ژنیش ھەیە. سیستمی دایكانە شۆڕشی ژنە لە چاخی نیۆلۆتیك دا. بە مانایەكی تر شۆڕشە شكۆدارەكەی نیۆلۆتیك شۆڕشێكی ژن بوو. شۆڕشی نیۆلۆتیك شۆڕشێكە تا ئێستاش مرۆڤایەتی لە سەر میراسەكەی دەژی. ئەو گەورە دژە شۆڕشەی پیاوسالاری كە لە سەر بنەمای شۆڕشی چەواشەی شارستانییەت و مۆدێرنیتە كۆمەڵگەی سرووشتی دواخست و قووڵترین چەوساندنەوەو كۆیلایەتی ژنانی لەگەڵ خۆیدا ھێناوە و لە ناو تەواوی كۆمەلگە بڵاوی كردۆتەوە، لە رۆژی ئەمڕۆماندا لە سەرجەم بوارەكاندا  كۆمەڵگە دووچاری قەیرانی سیستماتیك و رەوشی كائوس بووتەوەو لە ھەڵوەشاندنەوە دایە.

ئیتر روون بووەتەوە ئەوەی بە سەر ژندا سەپێندراوە ناپاكی و خیانەتكردنە لە ژیان. ئەگەر داخوازی ژیانێكی مانادار جێگای باس بێت، بەر لە ھەموو شتێك پێویستە لە چوارچێوەی ھاوسەنگی ھێزی دانایی لەگەڵ ژندا ھەستەكانی جوانی و شكۆداری بئافرێنێت و ھاوبەشێتی تێدا بكرێت. بونیادنانی ئەو راستییەو گەیشتن بە حەقیقەتەكەی پێویستە.

لەم چوارچێویەدا ئەگەر شۆڕشێكی ریشەیی ژن ئەنجام نەدرێت، واتە گۆڕانكاری لە زێھنییەت و ژیانی پیاودا روونەدات، رزگاری ژیان جێگەی باس نابێت. چونكە تا ژن رزگاری نەبێت، كە خۆی خودی ژیانە، ئەوە بەردەوام ژیان وەك سەرابێك بەسەر دەبرێت.

تا ئاشتەوایی پیاو لەگەڵ ژیان و ژن بەدی نەیێت ئەوا بەختەوەریش خەیاڵێكی پووچە. لە پێناو ژن و ژیانی ئازاد دا راستیە كۆمەڵایەتییەكان بێ سنوورن. كۆمەڵگە و ژنانی رۆژھەڵاتی ناوین لە ئاكامی ئەو شارستانییەت و فەتحكارییەی لە لایەن مۆدێرنیتەوە دووچاری ھاتوون ھێندەی توانیویانە خستوویانە و لە ناوەڕۆكی خۆی خاڵییان كردووەتەوە و بە دۆخی ئۆبژە گەیشتووە. شیكاركردنی كێشەی كۆمەڵگە لە رێگەی ژنەوە و لە میانەی ھەمان دیاردەشەوە ھەنگاونان بۆ چارەسەركردنی پەیڕەو و مێتۆدێكی راستە.

تەنیا كاتێك شۆڕشی ژن – دایكی رێگەچارەكان- بە سەر دایكی كێشەكان دا بسەپێنرێت ئەو كاتە لە میانەی ھەنگاوی راست و تۆكمەوە دەتوانین بە حەقیقەت بگەین.”

بە بنەماگرتنی ئەم وتانەی رێبەر ئاپۆ دەتوانیین زەمینەی تێگەیشتن و هەروەها دەرک بە پێویستی شۆڕشی دووهەمینی ژن لە زێهنی خۆمان فەراهەم بکەین. بە ناسینی ئەو راستییەی کە ئێستا لە کۆمەڵگەی پڕ قەیرانی رۆژهەڵاتی ناویین بوونی هەیە و بە دەستنیشانکردنی هۆکارو بەستێنە مێژووییەکانی ئەم قەیرانانە، باشتر دەتوانین لە داخوازی نوێ و بنەمافکرییەکانی ئەم شۆڕشە نوێیە کە شۆڕشی ژنە تێگەیشتنمان هەبێ و خۆمانی زیاتر لەگەڵ هەماهەنگ بکەین. قبووڵکردنی ئەم شۆڕشە بەم رەنگ و فکرە جگە لەوەی وەک گونجاوترین و باشترین چارەسەری دەتوانێ کۆتایی بە کۆی ئەو کێشەو گرفتانە بهێنێت کە نەتەوە، رەگەز، باوەڕی، ژینگەو ئابووری مرۆڤەکانی کردوەتە ئامانج و ئەو تواناییەش دەداتە شۆڕشگێڕانی، کە باشتر ئاگاداری پیلانەکان و هەوڵی سەرکوتکردن یان بەلاڕیدابردنی بن و تا گەیشتن بە ئامانج و دروستبوونی گۆڕانکاری ریشەیی بەردەوامی بکەن.

نزیکبوونەی دروست لە ئەم واقعەی کە روودەدات و بە ئەساس گرتنی ئیرادەی گەلان کە بە فەلسەفەو زانستی “ژنی ئازاد” و هزری “ژن، ژیان، ئازادی” پێناسەی خۆی دەکات، ئەم ئەرکە دەخاتە سەر شانی هەموو ئەو کەس و لایەنانەی بە ئامانجی ئازادی و دادی کۆمەڵایەتی تێکۆشان دەکەن. کاتێک زێهنییەت و شۆڕشێک توانای چارەسەری زۆربەی کێشە و پرسەکانی کۆمەڵگەی هەیە و دایکی چارەسەرەکانە و تا ئێستا هەنگاوی دروست و کاریگەری هەڵگرتووە، پێویستە لەوهەوڵدان و ئەوهەنگاوانە بپارێزرێت کە پێیوایە کێشەکان بەجیا و بە نۆبە دەبێ چارەسەر بکرێن.

ئەوەی لە ئێستادا وەک مەترسی بۆ سەر ئەم شۆڕشە بوونی هەیە تەنیا ئەو سیستم و دەسەڵاتەی رژیمی ئێران نیە کە بە ئاشکراو بە شێوازی جۆراوجۆر هەوڵی تێکدان و قڕکردنی دەدات بەڵکوو لە نێو خودی دژبەرانی دەسەڵاتی ئێرانیش دا لایەن و کەسانێک بوونیان هەیە کە راستینەی ئەم شۆڕشەیان بۆ هەزم ناکرێت و هەر لە دەستپێکەوە هەوڵیان دا ئاراستەی خۆپیشاندانەکان بۆ ئەو پرس و بابەتانە رێنوێنی بکەن کە مەبەستیانە. بەڵام ئەو ئیرادە و حەقیقەتە کە لە سرووشتی کۆمەڵگەدا شاراوە بوو، نە تەنیا رێگەی بەم پارچەکردن و قەتیسکردنە نەدا تەنانەت توانای گۆڕینی دروشمەکانیشی لێ ستاندن. بەڵام ئەمە بە واتای ئەوە نیە کە ئەو لایەن و رەوت و دەسەڵاتانە لە دژایەتی و بەلاڕێدا بردنی ئەم شۆڕشە کۆتا دێن. بەڵکوو بەردەوام لە هەوڵدان کە پێشەنگایەتی و مێشکی ئەم شۆڕشە بگرنە دەست و بەو ئاراستەی ببەن کە پێشتر تامی شکستیمان چێشتووە.

زێهنییەتی پیاوسالار چ لە پێکهاتەی دەسەڵات کە بە زەبرو زەنگ و چ لە چوارچێوەی ئۆپۆزیسیۆن کە بە بەرجەستەکردنی رەنگ و درووشمی خۆیان لە سەرهەڵدانەکان و هەوڵدان بۆ دروستکردنی رێبەرایەتی لە دەرەوەی شۆڕش،  لە هەوڵی کۆنترۆلکردنی ئەم شۆڕشەیە. ئەگەرچی لە رووی ناچاری وەک تاکتیک ناچار بە وتنەوەی دروشمی “ژن، ژیان، ئازادی” بوون بەڵام ئەوەی روونە ئەوەیە کە هەرگیز ئەم بنەما فکرییە پەسەند ناکەن. چۆن دەکرێ زێهنییەتێکی دەسەڵاتگەرا و پیاوسالار چارەسەرێکی دیموکراتیک و دژە دەسەڵات بە هزری ئازادی ژن – ئازادی کۆمەڵگە- قبووڵ بکات؟

پێویستە ئەو ژنانەی کە لە چوارچێوەی ئەم لایەن و رەوتانە تێکۆشان بۆ ئازادی دەکەن و باوەڕیان بە ئازادی نەتەوەکان، ئەتنیکەکان، رەگەزەکان و باوەڕییەکان هەیە بە وریایی زیاترەوە لەم راستییە قووڵ ببنەوەو بە دروستکردنی فشار لە ناو ئەو رێکخستنانەی رەنجی تیادا دەدەن رێگە نەدەن بنەما فکری و داخوازییە ریشەییەکانی ئەم شۆڕشە بە دەستی پیاوە خاوەن بڕیارەکان بەلاڕێدا بچێ. پێویستە رێگر بن لەوەی نزیکایەتییەکی تاکتیکی و نادروست لە لایەن ئەم رەوت و حیزبانە بە نیسبەت ئەم شۆڕشە ئەنجام بدرێت.

ئەمە بابەتێکە کە هەم لە نێو لایەنەکانی ئۆپۆزیسیۆنی ئێرانی و هەمیش لە نێو ئەحزابی رۆژهەلاتی کوردستانی بە روونی دیارو بەرچاوە. ناکۆکی ئەم لایەنانە ئەوندە ئاشکراو بەرجەستەیە کە بە ئاشکرایی نکۆڵی لە راستیەکان دەکەن واتا ئەندام و لایەنگرانیان و تەنانەت ڕیوەبەریان باس لە سەرچاوەی راستەقینەی ئەم دروشمە ناکەن . تەنانەت لە راگەیاندنە فەرمییەکانیان نە تەنیا خۆ لە راستینەی سەرهەڵدانەکان نادەن بەڵکوو تەنانەت بە یەک وشەش ناوی ژن ناهێنن چ بگا بەوەی کاریگەری و پێشەنگایەتی ژن لە ئێستادا دەرک و ئێعتراف پێبکەن. بۆیە ئەرک و بەرپرسیاریەتی ژنانی ئەم رێکخراوانە لە ئێستادا لە ئەرک و رۆڵی ژنانی پێشەنگی ناو گۆڕەپانی خۆپیشاندانەکان کەمتر نیە بگرە گرنگتریشە.

ئەگەر ژنانی ناو کۆمەڵگا بە هێزگرتن لە فکرو تێکۆشانی شۆڕشگێڕی ژنی ئازادو کۆمەڵگەی ئازاد، توانای پێشەنگایەتی ئەم گۆڕانکارییە مێژووییەو شکاندنی تابۆکانی کۆمەڵگەی کۆیلەکراو و سیستمی دەسەڵاتدارییان هەبێ، ئەوە ژنانی شۆڕشگێڕی پارت و لایەنە کوردستانی و ئێرانییەکانیش پێویستە بێ گوێدانە ئەو کلتوورە پیاوسالاری و خاوەن بڕیارە کە رۆل و تێکۆشانی ژنانی بە هەند وەرنەگرتووەو هەمیشە رێگر بووە لە بڕیاردانی ژنان، ئەم شۆڕشە فکرییە پەرە پێبدەن. ئەگەر تێکۆشان و رەنجی ژنانی ناو کۆمەڵگا ئەم شۆڕشە بەرەو سەرکەوتن ببات ئەوە تێکۆشان و رەنجی ژنانی پارت و رێکخراوەکان ئەم شۆڕشە گارانتی دەکا لە دەستبەسەرداگرتن و دووبارە نەبوونەوەی ئەزموونی شۆڕشی گەلانی ئێران لە ساڵی ٥٧ کە لە لایەن ئاخوندەکانەوە پاوان کرا.