Derya jiyan

Hefteya keheremantiyê di dîroka gelê kurd de  bûye  rojek ku mirov tûcarî ji bîrnake û emê tûcarî jî   ji  bîrnekîn. Ev roj ji mere bû dîrokek helbesata azadiyê, bû bîranînek ku emê her di hişmendiya xwe de zindî bihêlin û  kêlî bi kêlî di dilê  xwe de binvisînîn.  Ev kêlî  wê di dile me de bibin  kêliyên  kîn û nefretê. Em li beramberî hefteya qehremantiyê erk û berpirsyartiyê ku pêşengî ji vê qehremantiyê re kirine û bûne sembola qehremantiyê ji bo me peymaneke tekoşînê ye.   Rûxmê ku derfet û îmkanê wê demê gelekî  kêmbû jî wan hevalan bi sekin û helwestê xwe ji bêderfetiyê derfet ji mere avakirin. Em jî li ser vî mîrasî gihan van rojan.  Ev rê  hevalên me bi xweşîkbûna  biharê  re di  bişkivîn û vedibûn. Her roj ev çand  roj bi roj bi berxwedan û tekoşînê zêde di bû. Ji çar kesan gelek zêdetir  ev  kûlîlkek bi navê xwe gelek kulîlk zêdekirin û mezin bûn. Ev kulîlk yek ji wan navê xwe  Ferhat kurtay,  Necmî Oner, Mahmud Zengîn û Eşref Anyik e. Rê hevalên ku di tekoşîna azadiye de canê xwe bi rêka  qehremantiyê re fedakiribûn, ew rê heval di rê ya rastî û heqîqet de hemî rastî  û hemî zehmetî yên mezin didan berçavên xwe û di sala 1982 de  di dema ku 12. Eylûlê de  KT  Dewleta faşist  ya Turk ya ku digot “me êdî kurd û kurdîstan ji holê rakirin” û heta ji xwe re digotin “me kurd kûştin me  kurd kirin  tirbê û me li ser singa wan beton danîn, êdî ev beton  qet na qelîşe” . Lêbelê  dîsa pîştî gelek dem salan  ji nûve  rengê   Baharê  bi tekoşînek  mûhteşem derket holê.  Ev  rojên kefxweşeyê di rastiya biharê de rûyê biharê her kêlî tê gûhertin di her kêliyê  de bixwere gelek rastiyên nû derdixe holê.Ev rastî hem kefxweşî û hem jî zehmetî bi xwera dianî.  Her wekî dîn ti zehmetî bê xweşî nabin û ti xweşî jî bê zehmetî nabin, her weha  di rastiya kurd û kurdîstanê de, bi hevre du  kêliyên guhertinê  tên jiyankirin. Ev jî rastiya diyalektê  ya ku di xwezayê de jî heye. Di her kêliyan de   di rastiya gerdûnê de jî gûhertinên mezin çêdibin.  Kêliyek ji wan  kêliyan ji bo serxwebûn û azadiyê   serdeftinê mezin tên jiyankirin. Rastiya dewleta dagirker ya faşist  li beramberî gelê  berxwedêr ma kengî  biserketiye? Wekî ku tê zanîn ticarî dagir keriya faşîzmê, li beramberî hêzê lehengên kurd ticar  bi  sernakevîn û ticarî jî ewê bisernekevîn.

 Ji ber ku hebûna berxwedana lehengan û Egîdên  Kurd, ji bo dijmînan kelamên mezin in. Ew ticara jî nahelin ku faşîzma dagirker gavekî jî ber bi serkeftinê ve bavêjin .Di dîroka mirovahiyê  heya nîha ticarî berxwedan û hêza berxwedanê zeyîf nebûye û ewê zayîf jî nebe. Ji bo vê jî ji her demekê pêşengê rastiyê û haqîqetê derdîkevîn holê û ji rasiya re pêşengî dikin.

           Ev rastî jî wekî 28 Adarê wekî 18 gûlanê ,bûye pirek ji xelasiya gelan re. Ev pir di pêşengti ya rê heval Mahsum Korkmaz yanî rê heval Egît  de, cara yekê  sala 1984  de  15 Tebaxê  gûleya  yekem  de tirsek mezin  di mejî yê nijat pereztî ya Dewleta  Tîrk de teqand. Vê  carê  piştî demên gelek dirêj dîsa ji nûve ev deng bû dengê  cesaret û ji nûve bu dengê  hêviyê:  Heval Egîd hêviya gelê Kurd wekî ronahiya rojê ronî kîr. Ev ronahî her çû ser leşkerê rizgarîya gelê Kurd di artêşa rizgariya Kurdîsatanê de, gêrîllayên  azadiyê, rê heval Egîd  bi sedan Egît avakirin. Rê heval Mahsum  di kesayeta xwe de  bi sedan Mahsûm avakirin. Rê heval  Ferhatekî bi sedan şervanên berxwedanê  avakirin. Heval Egîd bi doza gelê Kurd yê qehreman bu çaxê sedsalê ji dîroka Rojhilata Navîn re û ji dîroka mirovahiyê re.  Bû dengê demên gelek dirêj û ev deng  ji rê heval   Zekiye, Rehşan, Ronahî, Berîvan û şeva çaran ev rastî û haqîqet yek kêliyek jî nesekînîn. Hemû jî berdewama hevdû bûn û hevdû yek kêliyê ji hev qûtnebûn.   Gelo yên ku van rastiyan dibihîsin ku ev rastiyê bihêzkiri belkî jî  mirovê ku me nasnedikirin  ma gelo ev rastî ku li vir têne bihîstîn jî hene? Erê hene û gelek jî zêdene. Belkî jî ev rastî ku niha li vir hatîn nîvîsandin ji sedî ne pêncin jî. Em wekî gelê Kurd xwedî dijminên gelek xerab û xedarin.  Li ser axa me zimanê me tê qedexekirin.    Ev çiye? Ev bê edaletî li ku hatiye dîtin.? Tu çima dibêjê ez Kurdim?  Tu çi bêjê,  bêje, lê dema ku tu di  bêjê ez Kurdim, tu qebahetekî mezin  dikî, ne ku tu van gotinan ji rastiya dûr dibêjî, lê li gor dijmin wisa ye.    

     Di biharê de mirov dikare xeyalên xwe di derbarê xaka Kurdistanê de, di hemû hêviyên ku xweşîk bibe  bibêje.   Wekî tu Ji bilbilê dilê xwere bêje,  bilbil ji xwe lal ma derdê xwe ji wê kêre bêje.?  Em jî weke bibilê lal man emê derdê xwe ji kêre bêjin. Ev kêlî kîjan kêlîne? Demek dûr  dirêj derbasbûn ku em li ser van çiyayên xweşik û delal  azad dimeşiyan.

      Zîndana Amedê  famkirin, gelek zor û zehmete.  Birastî jî gelek zehmete biqasî ku ez famdikim dikarim bêjim. Lêbelê gotinek heqîqetê heye ku pewîste  em vê gotinê bînîn ziman,  rastiyek heye dibêjin rastî jiyankirin û bihîstîn gelek ji hev dûre;  erê rastiya zîndana Amedê de jiyankirin ewqas hesan nîne ku ez wek wan hevalan tiştên ku bi çavê xwe dîtin û jiyankirin ticarî ez nikarim wekî wan rê hevalên leheng hîsên xwe  bînim ziman.  Ev rastiyekê îfade dike. Her keliyekî ku van hevala di bin zor û zehmetiyê de jiyankirine bi qasî temenekî bû.  Dîroka  zindana  Amedê  ewqas zemete ku mirov gelek zehmetî dikişine,  belkî  çiqas jî demek dîrêj jî li ser  vê rastiyê ve derebas bibe  jî,  ji bo me  hîn ev rojên zehmet wekî bîrînekî li ser dilê me ku başne bûye û hîn ev roj di bîrame de ye ku emê ticarî van rojan ji bîrnekîn  û hîn dilê mirovan ji van birîna dêşin û her wextî jî  dilê  mirovan  ji van rojan tijîne  û dema behsa van roja dikin  gelek kêliyên  zor derbas bûne, dilê ku mirov nikare bahsa van kêliyan  bike û zehmetiyê dikişîne.   Lêbelê ez dixwazim tiştekî bêjim ku ger çiqas ev rastiyên ku zor û zehmet hatine jiyankirin jî lê dîsa em mecbûrûn ku behsa van kêliyên ku hatinîn jiyankirin bînîn ziman ku em bi van rê hevalên xwe bi serkeftinên wan bi bîr tînîn.  Dema ku ez behsa wan rê hevalan dikim, ez jî  gelek  zehmetî dijîm û hîsdikim.

   Ez vê nivîsa xwe li ser şeva çara ya qehremanyê ku di 17. gûlana 1982 an de niha jî em dikevin sala 2020. Yanî  ev çend sal li ser berxwedana lehengê  tekoşer re derbasbû, lê her ev roj û ev meh tê  wateya wan kêliyan hîn zêdetir  giran bûhadibe. Li ser dîroka şeva çara sî û heştsal  salên xwe temam kirin . Li ser bîranîna van  rê hevalan   Mazlum  Doxan , rê heval ferhat kurtay, Mahmud zengîn,Necmî oner  Eşref Anyik dinivsînim.

   Dema ku ez bahsa van kêlîyên berxwedana Amedê dikim , ez zehmetiyên mezin dikişînim.

   Ji ber ku van rê hevalan ji ber doza Kurd û Kurdistanê  rastî danîne  holê û   ji gelê Kurd jî wekî  hemî gelên  di Rojhilata Navîn de gelekî xwe dî çand, ziman û nasname ye. Van rê hevlan hem  êş, zehmetî û tu rengê îşkencê nema ku li ser van qehremanê azadiyê de li zîndana Amedê de nehatin kirin. Girtîgeha  Amedê ji 38 qawîşan pêk dihat  çar hezar sempatîzan, welatparêz  û kadroyên pêşeng yê PKK’ê  li sî û pênc kaxûşa hatibûn bi cîhkirin. Di hatin bicî kirin û bi zanebûna ji hev  qûtkirina van hevalan û îşkenceya ku  bi zanebûn li zîndana Amedê dihat kirin, di  xetên ku ev rastiya li berxwedidin û ev heqîqeta ku heyî  ji  tarî bûn  ronî nedikir û nedikarîn pêşî li bexwedana van rê hevalan bigrin. Her rengê îşkencê  didan meşandin heta ku  Şahîn Donmêz  li ser girtiyên Azadiyê teslîmyet îtirafçîtî û hemî rêk û rê bazên gelek xerab bi kar dinîn. Di   zîndana Amedê de  dehşete ku  dihat pêşxistin. Bi hezaran mirov birîndarkirin û gelek  şoreşgeran    jiyana xwe ji dest dan . Li zîndana Amedê sucê ku ne hatibû kirin dîsa li ser van rê hevalan dihatin ferskirin. Sûcê   miravahiyê li ser van hevalên  girtî  di hat pêşxistin ji ber ku ev rastiyên ku li van zîndana dihatin kirin ji bo ku li berxwe nedîn û ew nebêjin em Kurdin  û ji bo Kurdîbûnê li berxwe didin. Ev îşkence û bê hûrmetî li beram berî van hevalan bê maftî li kuderê hatiye dîtin. Ev bê ehlaqiya ku li ser van ciwanên wekî kulîlkên biharê hîn ji nûve  di bişkivin  û  hîn  nu ketibûn despêka emrê xwe de ciwantiya van rê hevala wekî emrê pepûleyekê bûn. Pepûle emrê xwe yek hefteyeke zû mezin dibin û zû jî xatirê xwe ji jiyanê xwazin..

             Her çiqas dijminê dagirker dixwest di rastiya berxwedanê de rê hevalên me di kefçiyek av de bi fetisinin, lêbelê dîsa di  kêliyekê de van rê hevalan dixwestin dikêliyê de nefesê ji bo serdeftinê bi dest bixin. Di her kêliyê zehmet de li gel hev bin ji bo ji hev hêz bigrin bi  hev ra bigihijin lûtkeya azadiyê, ya ku rê heval Mazlûm Doxan dabû nişandan. Lê mixabin dîsa ji bo tenê yek xeberekê bigrin ewqas ked didan û dixwestin ku bighin hevalan ka heval çidikin û reweşa hevalan çawaye. ji ber ku dijminê faşîst dîwarê di navbera hevalan de  ewqas mezin kiribûn ku  heval   yek  xeberekê ji hev negrin. Dema ku heval ji hev agahdar dibin ji hev moral û manevyat digrin û dikevîn nava hewldanên çalekiyan. Ji xwe  çar rê hevalên leheng rêka xwe keşif kiribûn û armanca van her çar rê hevalan jî, xwe derxistibû firsatê de ku kêliyekî jî bibînîn ewê firsatê ne din dijminê dagirker.

      Şeva 17-18 gûlanê ku dikeve 18 gûlanê,   rê heval Ferhat, Necmî, Mahmûd û rê heval Eşref, saat çarê sibêhê destên  xwe dan hev û wekî ku ewê di dilanê bigrin de dîlana azadiyê van rê hevalan ji bo tariya şevê bi çirînin û bighin berbanga sibehê, di berbanga sibehê de bi Agirê bedena xwe şeva tarî  ronahîkirin, di şeva tarî de sitranê Azadiyê gotin. ji bo rojên zemet xwestin kêliyên rizgariyê û kêfxweşiyê  bidin avakirin û li ber Agirê bedena xwe dan ber pêlên Agir. Tariya şevê de li ber Ronahiya Agirê xwe   sitranê cesaretê û qehremaniyê digotin “Hevalno ger ku hun ji me hesdikin hûnê agirê bedena me netefînin. Em di xwazin ji agirê bedena xwe sitranê azadiyê û serkeftinê ji werê bibêjin  û em roja ronahiyê avabikin. Edî em kêfxweşîn ku em niha nezî rê heval Mazlûm di bin. Ji 12 Aadarê heya 18 gûlanê ji, 18 gûlanê dîsa pirên di nav dilê şoreşgeran de derketibûn holê di hefteya qehremantiyê de tevahî van rê hevalan ji rastiya jiyanê pêlê ji agir bi qasî çiyayên bilind di nav dilê lehengê  dilmezin de  hem cesaretekî bilind  hem manewatekî  gelek xurt dabû avakirin. Ev rastî di zindana Amedê de derket holê ku ev rastî jî  wekî xelekê zincîran bihev re girê danekî pir xurt da takekesiya rê hevlên me yên şehîdê serxwebûn û azadiye de derket holê.  Ev rastî doza şoreşgertî hîn zedertîr bi watetir kiribû û wateya van qehermenan di dîroka PKK de mertebeyekî  ku ji dijmin re bûye dersekî gelek mezin, ji tirsa mirinê jiyana azad û bi wate derxist holê.

28’ ê Adarê roja şehadeta rê heval Egît  pêşket.  Rê heval Egît çawa di gava xweya yekemîn de bi werektî bi lehegî û bi Qehremaniyek gelek mezin van rojan di demek gelek nêz de bidest xist û xwe kire dilê  hemî rê hevalên xwe de. Di rastiya rê heval  Egîd de bûyîna wê de gelê Kurd kete nava hewldanên mezin. Hem di milê hijmar de  zedebûyîn Çêbû.   Hem jî di asta çalekiyên gerila de jî gelek pêşketînên mezin û gûhertinên cidî di asta leşkerî debû.  Hêzên gerilla çiyayên  pîroz de, doza gelê Kurd da avakirin.  Di serleşkeriya rê heval Egîd de gelê kurd ji  heft heta  heftê salî  mirov ketîn nava hewldanên rizgari ya gelê xwe de û  hemî mirov ketin nava hewil danên yekîtiyê de ji bo rizgarkirina xaka Kurdîstanê.  Erê heval Egît; tû heval bu,  tu leşker bu û tû serleşkerek hêja bû . Rê heval Egît bila dilê te rehetbe. Tû ji nav dilê Batmanê de Egîdekî tenê derketî şoreşê. Lê tû di dilê şoreşê de bûyî sed û bûyî hezaran.   Te di dilê tevahî van rê hevalan de lehengiyekî xurt hişt. Ev ji bo me bese ku em rêka we bi şopîn in.Cesaretên ku we di heqîqeta ciwanên Kurd de dayî avakirin ji bo me bes e. Sekna ku we raber kir bese ku dijmin tu caran ser xwe ve neyê. Ev tirs  heya ebedî  ku  tu caran  ji dilê dijmin de dernekeve. Tirsnektiya dijmin hertim wekî eyneyekî hole ye. Ev jî bi sekna we derket holê. Erê rê heval Egît  em ji bo çalekiya te û fedekarî ya teya bê dawî  çi bêjin jî kême . ji ber ku tu qehramanê gelê me yî.

    Hevalê Mahsûm Korkmaz ango Egît hîn di emrê biçûk de fikarandina ku  ezê bibim çi û li vir sekna xwe dida nîşadan ku hîn di emrê biçûk de bi hedefên mezin difikirî .Bi hedef nêzî  xwe  dibe.    Yekem diçê libnanê.

Rê Heval Egîd  Tebaxa 1984 an de li gel komek hevalên xwe , wekî fermandarê erkê çalikiyê destpê dike û  pêşiya şerê çekdarî vedike. Û rê heval Egîd dibe tirsa dilê dewleta Tirk û kezeba eskerê Tirk di qetîne. Rê heval Egîd didemek kur de heviyek mezin di dilê gelê xwe de avadike û heval Egîd dibe qehremanê gelê xwe. heval Egîd bi lehengî û qehremanî dikeve dîroka hereketa azadiyê û dikeve dîlê gelê xwe.Yekemîn femandariya hereketê de  pêş dikeve û di asta şer de  serkeftîbû, di  şerekî de li Gabarê  di sala 1986  an de 28’ê Adarê  de di şerekî de bi lehengî cihê xwe di nav kerwanên azadiyê de digre û digihije asta  şehadetê.

    Rêberê me Rêber APO, dibejê  “rê heval Egît  mirov vî rê hevalî nasbike  ev rê heval hêja bû û rê heval rêber bû ,  serokê artêşa rizgari ya Kurdistan de em soz û peyman didin te çi ji me xwestibe emê di vê rêkê de em jî wek te soz û peyîman didin ku em jî di vê rêkê de bimeşin. Û doza te bîgîhîiîn lûtkeya azadiyê.