لە پەرتووکی مانیفستۆى شارستانێتى دیموکراتیک/ کێشه‌ى کورد و رێگه‌چاره‌ى نه‌ته‌وه‌ى دیموکرات

له‌ناو به‌رداشى ژینۆسایدى کلتووریدا به‌رگریکردن له‌ کوردان/ عەبدوڵڵا ئۆجەلان

بەشی دووەم

پێویسته‌ زۆرباش ده‌رک به‌خاڵێکی دوولایه‌نه‌ی ژیانم بکرێت. ئه‌ویش راکردن له‌ کوردێتی و پێچه‌وانه‌که‌ی چوون به‌ره‌و کوردێتی بوو. وه‌ک پێویستییه‌کی کۆمه‌ڵکوژی کلتووری په‌یڕه‌وکراو له‌هه‌ر شوێن و ئان و ساتێک هه‌لومه‌رجه‌کان بۆ راکردن له‌بار و ئاماده‌بوون. به‌رده‌وام راکردن بابه‌تی هاندان و وروژێنراو بوو. ته‌واو لێره‌دا پره‌نسیپی ئه‌خلاقی ده‌که‌وێته‌گه‌ڕ. رزگاری شه‌خسی باجه‌که‌ی راکردن له‌ کۆمه‌ڵگای خۆت بێت تاچه‌نده‌ راست یاخود باشه‌؟ گه‌یشتن به‌دوا قۆناغی خوێندنی زانکۆ، له‌ راستیدا ئه‌و مانایه‌ی ده‌به‌خشی که‌ له‌و سه‌رده‌مه‌دا رزگاری شه‌خسیم گه‌ره‌نتی کرابوو. ته‌واو له‌و قۆناغه‌دا ده‌ستپێکردن یاخود یه‌کلابوونه‌وه‌ی هه‌نگاونان بۆ کوردێتی، ماناى گه‌ڕانه‌وه‌ بوو بۆ پره‌نسیپی ئه‌خلاقی. له‌چوارچێوه‌ی سۆسیالیستیدا ده‌شیا ئه‌و کۆمه‌ڵگایه‌ کورد نه‌بێت و کۆمه‌ڵگایه‌کی تر بێت. دیسان مسۆگه‌ر پێویسته‌ پابه‌ندی دیارده‌یه‌کی کۆمه‌ڵایه‌تی بیت، تا بتوانیت ببیت به‌ تاکێکی ئه‌خلاقی. ئیتر ئاشکرا ده‌بوو که‌ هه‌رگیز نابم به‌تاک یاخود که‌سێکی بێ‌ ئه‌خلاق. لێره‌دا ده‌سته‌واژه‌ی ئه‌خلاق به‌مانای ئه‌تیک، واته‌ به‌مانای تیۆری ئه‌خلاق به‌کاری دێنم. ئه‌گه‌رنا مه‌به‌ستم ئه‌خلاقی سه‌ره‌تایی نییه‌، بۆ نموونه‌؛ باسی ئه‌وه‌ ناکه‌م که‌ به‌درێژایی ته‌مه‌ن گرێدراوی خێزان یاخود جڤاتێکی هاوشێوه‌ بژیت. چونکه‌ په‌یوه‌ستبوون به‌ دیارده‌ی کورد و دۆخه‌ به‌کێشه‌که‌ی ته‌نیا له‌میانه‌ی ئه‌خلاقه‌وه‌ فه‌راهه‌م ده‌بوو. دۆخی کۆیلایه‌تی ره‌های کوردان ـ که‌ ئێستاش وه‌هایه‌ ـ مسۆگه‌ر خه‌یاڵێکی به‌مجۆره‌ی منی به‌ربه‌ستکرد که‌ بڵێم "ده‌رفه‌تی ژیانی ئازاد هه‌یه‌". باوه‌ڕیم به‌وه‌ هێنا: دونیایه‌کم نییه‌ به‌ئازادی تێیدا بژیم. لێره‌دا به‌راوردکاریه‌کی زۆرم له‌نێوان به‌ندیخانه‌ی ناوه‌وه‌ و ده‌ره‌وه‌ کرد. له‌ئه‌نجامدا بینیم که‌ به‌ندێتی ده‌ره‌وه‌ بۆ تاک زۆر مه‌ترسیدارتره‌. ئه‌گه‌ر تاکێکی کورد له‌ ده‌ره‌وه‌ خۆی ئازاد ببینێت و به‌مجۆره‌ش بژیت ئه‌وه‌ به‌ هه‌ڵه‌داچوونێکی گه‌وره‌یه‌. ژیانێک له‌ژێر باڵاده‌ستی به‌هه‌ڵه‌داچوون و درۆوه‌ به‌سه‌ر بچێت، ژیانێکی دۆڕاوه‌ و دووچاری خیانه‌ت هاتووه‌. ئه‌و ئه‌نجامه‌ی لێره‌وه‌ پێى گه‌یشتم: ته‌نیا به‌یه‌ک مه‌رج ده‌توانیت له‌ده‌ره‌وه‌ بژیت، ئه‌وه‌یش ته‌نیا کاتێک شه‌و و رۆژ بیست و چوار کاتژمێر تێکۆشان له‌پێناو بوون و ئازادی کوردان بکه‌یت ــ له‌هه‌لومه‌رجی سه‌رمایه‌داریشدا له‌پێناو ره‌نجده‌رانی تورک ــ . ته‌نیا له‌میانه‌ی جه‌نگاوه‌رێتیبوون و ئازادییه‌وه‌ ده‌شێت ژیان بۆ کوردێکی به‌ ئه‌خلاق و شه‌ڕه‌فمه‌ند به‌دیبێت. 

کاتێک ژیانی ده‌ره‌وه‌م به‌ پارزنگی ئه‌و پره‌نسیپه‌دا تێپه‌ڕ بکه‌م، ناتوانم بڵێم ته‌واو به‌گوێره‌ی ئه‌و پره‌نسیپه‌ ئه‌خلاقیانه‌ ژیاوم. کاتێک به‌رامبه‌ره‌که‌ی یاخود باجه‌که‌ی مردن یاخود زیندان ده‌بێت ئه‌وه‌ش پێویستییه‌کی سروشتی شه‌ڕ و تێکۆشانه‌. وه‌ک چۆن ژیانێکی بێ‌ شه‌ڕ و تێکۆشان مانای ساخته‌کاری و بێ‌ شه‌ڕه‌فییه‌کی گه‌وره‌یه‌، ره‌چاوکردنی مه‌رگ یاخود زیندانیش له‌سروشتی کار و چالاکییه‌که‌دا هه‌یه‌. به‌رگه‌نه‌گرتنی هه‌لومه‌رجه‌کانی به‌ندیخانه‌ له‌گه‌ڵ پاساوه‌کانم بۆ ژیان ناکۆکه‌. وه‌ک چۆن هه‌رشێوه‌یه‌کی تێکۆشان و شه‌ڕ له‌پێناو بوون و ئازادی ده‌ستلێبه‌رنه‌دراوه‌، ئه‌وا ناشێت خۆت له‌ به‌ندیخانه‌ش لابده‌یت. چونکه‌ ئه‌ویش پێویستییه‌کی ژیانی ئازاده‌ که‌ له‌پێناویدا شه‌ڕ و تێکۆشان ده‌که‌ین. کاتێک کوردان جێگای باس بن و باوه‌ڕیت به‌ سۆسیالیستبوونی خۆت هه‌بێت، ئه‌گه‌ر له‌ژێر فه‌رمانی سه‌رمایه‌داری و لیبڕالیزم یاخود له‌ژێر فه‌رمانی ده‌مارگرژییه‌کی گومڕای ئایینیدا نه‌بێت، له‌پێناو ژیانێکی ئه‌خلاقی و ئه‌تیکانه‌ جگه‌ له‌ شه‌ڕکردن ئه‌وا هیچ شتێکی دیکه‌ نییه‌ له‌ده‌ره‌وه‌ بیکه‌یت و دونیایه‌کی دیکه‌ت نییه‌ تێیدا بژیت. کاتێک له‌ژێر رۆشنایی ئه‌و ده‌سته‌واژه‌یه‌دا سه‌یرێکی ژیانی هه‌ڤاڵانی ناو به‌ندیخانه‌کانم کرد بۆم ده‌رکه‌وت که‌ دووچاری به‌هه‌ڵه‌داچوونی به‌رچاو هاتوون. باوه‌ڕییان به‌ ژیانێکی ئازاد هێناوه‌ که‌ له‌ده‌ره‌وه‌ له‌ئارا دایه‌ یاخود ناچاری باوه‌ڕهێنان کراون. خۆی له‌خۆیدا کاتێک له‌بواری سۆسیۆلۆژییه‌وه‌ شیکار بکرێت ده‌بینرێت که‌ رۆڵی به‌ندیخانه‌کان ئافراندنی حه‌سره‌تێکی خه‌ستی ئازادییه‌ له‌تاکدا. له‌هه‌لومه‌رجه‌کانی مۆدێرنیته‌دا به‌ندیخانه‌کان به‌تایبه‌تی له‌پێناو ئه‌و ئامانجه‌ بونیاد نراون. کاتێک تاکه‌کان له‌زیندان ده‌چنه‌ ده‌ره‌وه‌ یان به‌ درۆ و ساخته‌کارییه‌وه‌ ژیانیان په‌سه‌ند کردووه‌، له‌دۆخێکی به‌مجۆره‌دا چاوه‌ڕوانیکردنی ژیانێکی شۆڕشگێڕانه‌، ئه‌خلاقی و شه‌ڕه‌فمه‌ندانه‌ بێهوده‌یه‌ و پووچه‌. یان له‌میانه‌ی ئه‌و پێگه‌یشتن و کامڵبوونه‌ی پراکتیکی به‌ندیخانه‌ پێی به‌خشیون به‌شێوه‌یه‌کی سه‌رکه‌وتووانه‌تر تێکۆشانی کۆمه‌ڵایه‌تی خۆیان جێبه‌جێ‌ ده‌که‌ن.

 زیندانه‌کان خانه‌کانی چاکسازی نین، به‌ڵکو ئه‌و شوێنه‌ن که‌ تێیدا فێری چۆنییه‌تی جێبه‌جێکردنی لێهاتووانه‌ی ئه‌رکه‌ ئیراده‌یی و ئه‌خلاقییه‌کان ده‌بیت به‌رامبه‌ر به‌کۆمه‌ڵگا. هه‌مان خاڵ بۆ جه‌نگاوه‌رانی ئازادیش له‌جێگای خۆیدایه‌ که‌ چوونه‌ته‌ شاخه‌کان. بوون به‌ گه‌ریلای ئازادی، مانای ئه‌وه‌یه‌ له‌به‌رزترین ئاستدا ئه‌رکه‌ ئه‌خلاقی و سیاسیه‌کانت ده‌رهه‌ق به‌کۆمه‌ڵگابوون جێبه‌جێ‌ ده‌که‌یت؛ مانای گه‌یشتنه‌ به‌و هوشیارى و ئه‌رکه‌ ئه‌خلاقییه‌؛ مانای جێبه‌جێکردنی پێویستییه‌کانی به‌رگری خۆییه‌ له‌پێناو ئازادیدا. بوون به‌ گه‌ریلای ئازادی له‌پێناو باڵاده‌ستی شه‌خسی یاخود ده‌سه‌ڵاتدارێتی نییه‌. چونکه‌ ئه‌وه‌ شه‌ڕڤانێتی ئازادی نییه‌، به‌ڵکو چه‌کدارێتى ده‌سه‌ڵاته‌. ئه‌وانه‌ی به‌مجۆره‌ن ده‌رکه‌وتنیان بۆ شاخ و گه‌ڕانه‌وه‌شیان ئه‌خلاقی و کۆمه‌ڵایه‌تی نییه‌. هه‌ڵبه‌ته‌ ئه‌مجۆرانه‌ کاتێک هیواکانیان به‌دینایه‌ت به‌ئاسانی خیانه‌ت ده‌که‌ن. له‌هیچ بوار و مه‌یدانێکدا پێویستی ئه‌رکه‌ کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کانیان جێبه‌جێ‌ ناکه‌ن. ئه‌وه‌ی لێره‌دا مه‌به‌ستمه‌: ئه‌وانه‌ی بوونی کۆمه‌ڵایه‌تییان له‌ناو کۆیلایه‌تییه‌کی ره‌ها دایه‌، یاخود ته‌نانه‌ت دووچاری په‌رته‌وازه‌بوون هاتوون هه‌رشوێنێک هه‌ڵگری هه‌مان تایبه‌تمه‌ندێتییه‌. جیاوازییه‌ نابه‌جێکانی له‌جۆری ناوه‌وه‌ خراپه‌ و ده‌ره‌وه‌ باشه‌، چه‌کداره‌که‌ی خراپه‌ و بێچه‌که‌که‌ی باشه‌ هه‌وڵه‌ بنه‌ڕه‌تییه‌که‌ی تێکۆشانی بوون و ئازادی ناگۆڕێت. له‌کاتێکدا ژیانی مرۆڤ ته‌نیا له‌دۆخی ئازادیدا مانای هه‌یه‌، به‌بێ‌ ئازادی له‌هه‌ر کوێیه‌ک بژیت، به‌رده‌وام ئه‌وێ‌ زیندانێکی تاریکه‌. 

ده‌سته‌واژه‌ی دووه‌م؛ به‌شێوه‌یه‌کی په‌یوه‌ست به‌ده‌سته‌واژه‌ی یه‌که‌مه‌وه‌ په‌ره‌سه‌ندنی هه‌ست یاخود په‌ی پێبردنی حه‌قیقه‌ته‌. تاکه‌ ده‌رمانی هێزی خۆڕاگری زیندان پێشخستنی ده‌رکپێکردنی حه‌قیه‌ته‌. ژیانداریکردنێکی به‌هێزی ده‌رکپێکردنی حه‌قیقه‌ت سه‌باره‌ت به‌گشتی ژیان، گه‌یشتنه‌ به‌ خۆشترین ساتی ژیان، به‌مانایه‌کی تر گه‌یشتنه‌ به‌ مانای ژیان. ئه‌گه‌ر مرۆڤ بزانێت و راست تێگه‌یشتبێت بۆچی ده‌ژی، ئه‌وا له‌هه‌ر شوێنێک بژیت بۆ ئه‌و کێشه‌ نییه‌. ئه‌گه‌ر ژیان به‌رده‌وام له‌ناو هه‌ڵه‌ و درۆ و ده‌له‌سه‌دا به‌سه‌ر بچێت مانای خۆی له‌ده‌ست ده‌دات. به‌مجۆره‌ش ئه‌و دیارده‌ سه‌رهه‌ڵده‌دات که‌ به‌ خراپبوون و ناڕه‌سه‌نبوونی ژیان ناوده‌برێت. خه‌مگینى، ناڕه‌حه‌تی، شه‌ڕ و جنێو ئه‌نجامێکی سروشتی ژیانی ناڕه‌سه‌نه‌. ژیانی مرۆڤ بۆ که‌سانێک په‌رجووێکی ته‌واوه‌ که‌ په‌یبردنیان به‌ حه‌قیقه‌ت پێگه‌یشتووه‌. خودی ژیان سه‌رچاوه‌ی جۆش و خرۆشانێکی مه‌زنه‌. مانای گه‌ردوون له‌ژیاندا شاراوه‌یه‌. کاتێک هه‌ست به‌و نهێنییه‌ بکرێت، ئه‌گه‌ر له‌ زیندانیش دابێت، کێشه‌یه‌ک به‌ناوی به‌رگه‌گرتنی ژیان له‌ئارادا نامێنێت. هه‌ڵبه‌ته‌ ئه‌گه‌ر زیندان له‌پێناو ژیاندا بێت، ئه‌وه‌ی له‌وێدا گه‌وره‌ده‌بێت ده‌رککردنی حه‌قیقه‌ته‌. ئه‌و ژیانه‌ی له‌گه‌ڵ په‌یبردنی حه‌قیقه‌ته‌وه‌ گه‌وره‌ده‌بێت، ده‌توانێت گه‌وره‌ترین ئێش و ئازاره‌کانیش بۆ به‌خته‌وه‌ری و ئاسووده‌یی بگۆڕێت.

p.p1 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: right; font: 12.0px ‘Geeza Pro’}
p.p2 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: right; font: 12.0px Times; min-height: 14.0px}
span.s1 {font: 12.0px Times}

بەردەوامی هەیە…